حق حبس زن و شرایط استفاده از آن
شرایط حق حبس زوجه، بعضا در قانون مدنی به صراحت تعیین شده است. با این وجود، از آنجا که قانون مزبور، این شرایط را صورت کلی بیان نموده است، لازم است تا به تحلیل حقوقی آنها پرداخته شود.
◀ لذا، در این مقاله، شرایط حق حبس زن از ابعاد گوناگون را مورد تحلیل و بررسی حقوقی قرار خواهیم داد.
شرایط استفاده از حق حبس توسط زوجه
شرایط حق حبس زوجه، اولین مسالهای است که در رابطه با این حق میبایست مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد؛ چرا که تا شرایط یک نهاد حقوقی فراهم نباشد، آثار آن نیز به بار نخواهد نشست. لذا، ما در این بخش، شرایط استفاده از حق حبس زن را به صورت کلی بیان کرده و در بخشهای بعد، به تحلیل این شرایط خواهیم پرداخت.
شرایط حق حبس زن (یعنی حق زن مبنی بر خودداری از انجام وظایف زناشویی، تا زمان پرداخت مهریه وی)، به طور کلی در دو ماده از مواد قانون مدنی، یعنی ماده 1085 و 1086 بیان شده است.
به موجب ماده 1085 قانون مدنی: « زن میتواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع، مسقط حق نفقه نخواهد بود. » همچنین، ماده 1086 در بیان برخی دیگر از شرایط حق حبس زن، مقرر داشته: « اگر زن، قبل از اخذ مهر، به اختیار خود، به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، قیام نمود، دیگر نمیتواند، از حکم ماده قبل، استفاده کند؛ معذلک، حقی که برای مطالبه مهر دارد، ساقط نخواهد شد.»
✔ نتیجه آنکه به طور کلی، شرایط اصلی استفاده از حق حبس توسط زوجه، عبارتند از: حال بودن مهریه (مهریهای که برای پرداخت آن زمانی تعیین نشده باشد) و عدم تمکین قبلی زن. البته، هر یک از این شرایط، نیازمند بررسی و تحلیل دقیقتر بوده که در بخشهای بعد، به توضیح آن پرداخته و در مورد سایر شرایط فرعی حق حبس زن نیز صحبت خواهیم کرد.
برای دریافت مشاوره حق حبس زن از وکیل پایه یک دادگستری فرم زیر را پر کنید.
0
افزودن به تقویم iCALاستفاده از حق حبس توسط زن بر اساس شرایط مهریه
شرایط حق حبس زوجه در رابطه با مهریه (حق حبس در مهریه)، اولین مسالهای است که باید در رابطه با این نهاد حقوقی مورد مطالعه قرار گیرد. بنابراین، در این بخش، به بررسی این شرایط پرداخته و در بخش بعد، شرایط حق حبس زن در رابطه با تمکین را توضیح خواهیم داد.
اولین شرط از شرایط حق حبس زوجه در رابطه با مهریه، آن است که مهریه زن باید حال باشد. منظور از مهریه حال، آن است که برای پرداخت مهریه، مدت و مهلت تعیین نشده باشد. به عبارت دیگر، زن در هر زمانی بتواند مهریه خود را از شوهر مطالبه نماید.
با توجه به تعریف فوق از مهریه حال، در مهریه عندالمطالبه قطعا اعمال حق حبس زوجه امکانپذیر میباشد. منظور از مهریه عندالمطالبه، مهریهای است که زن هر زمان بخواهد، میتواند آن را از شوهر مطالبه نماید. اما، در رابطه با مهریه عندالاستطاعه، حکم به چه صورت است؟
در پاسخ باید گفت، هرچند در مورد وجود حق حبس زن در مهریه عندالاستطاعه، اتفاق نظر وجود ندارد، اما به عقیده اکثریت قضات و حقوقدانان، در این نوع از مهریه، حق حبس زوجه، قابل اعمال نمیباشد. لازم به ذکر است که منظور از مهریه عندالاستطاعه، مهریهای است که پرداخت آن، منوط به اثبات توانایی و استطاعت مالی زوج توسط زوجه است.
◀ شرط دیگر از شرایط حق حبس زن که در رابطه با مهریه وجود دارد، عبارت است از اینکه مهریه به طور تمام و کمال به زن پرداخت نشده باشد؛ بنابراین، پرداخت جزئی از مهریه، حق حبس زوجه را ساقط نخواهد کرد. این مساله در رای وحدت رویه شماره ۷۰۸ـ ۲۲/۵/۱۳۸۷ دیوان عالی کشور، مورد تصریح قرار گرفته که مطابق آن، اگر مهریه تقسیط شده و بخشی از آن دریافت گردد، حق حبس زن ساقط نخواهد شد.
⭕ لازم به ذکر است که اگر تقسیط مهریه با رضایت زوجه و یا تعیین مدت برای پرداخت آن که با موافقت زن انجام گیرد، مسقط حق حبس زوجه است و لذا، منظور از رای دیوان عالی کشور، تقسیط اجباری مهریه بوده که با حکم دادگاه انجام میگیرد.
چرا مرتضی حلیمی؟!
وکیل پایه یک دادگستری
رتبهی سوم آزمون وکالت استان البرز
بیش از 10 سال سابقه فعالیت حقوقی
بیش از 10000 مشاوره تخصصی حقوقی
ارائه آموزشهای حقوقی به بیش از 1000 نفر
با ما، عدالت را تجربه کنید.
شرایط استفاده از حق حبس زوجه در رابطه با تمکین
یکی دیگر از شرایطی که می بایست در رابطه با حق حبس زن، مورد بررسی قرار گیرد، شرایط مرتبط با تمکین وی می باشد. اما، پیش از آنکه به توضیح این شرایط بپردازیم، لازم است تا مفهوم تمکین و انواع آن را توضیح بدهیم.
در فقه اسلامی، تمکین زوجه، بر دو نوع است: تمکین خاص و تمکین عام. منظور از تمکین خاص، آن است که زوجه باید به نزدیکی با شوهر و برقراری رابطه جنسی با وی اقدام نماید. این رابطه جنسی میتواند از طریق قُبُل(جلو) یا دُبُر(پشت) انجام گیرد و در هر حالت، تمکین خاص محسوب میگردد.
نوع دیگر تمکین یعنی تمکین عام، به معنای آن است که زوجه، ریاست شوهر بر کانون خانواده را قبول کند که از نتایج این نوع از تمکین میتوان به این موارد اشاره نمود: زندگی در منزل مشترک با شوهر، خروج از منزل و کشور با اذن زوج و حسن معاشرت با وی.
حال که مفهوم تمکین و انواع آن را توضیح دادیم، لازم است تا به بررسی شرایط تمکین در رابطه با حق حبس زوجه بپردازیم. یکی از شرایط تمکین در رابطه با حق حبس زن، آن است که این حق در صورتی برای زوجه ایجاد میگردد که وی قبل از دریافت مهریه، از شوهر تمکین نکرده باشد.
✔ در پاسخ باید گفت، با توجه به اینکه قانون مدنی، در ماده 1086 خود، لفظ (وظایف) را به صورت مطلق بیان نموده، هم تمکین خاص و هم تمکین عام، به سقوط حق حبس زوجه منتهی میگردد. البته، لازم است تا این نکته مورد توجه قرار گیرد که در تمکین عام، عملی که زوجه انجام میدهد، میبایست در نظر عرف، تمکین محسوب گردد، مانند آنکه زوجه به منزل مشترک رفته و با شوهر در یک منزل زندگی نماید.
شرط دیگر تمکین که در رابطه با حق حبس زن میبایست مورد توجه قرار گیرد، آن است که تمکین زن از شوهر باید به اختیار و بدون اجبار انجام گیرد؛ بنابراین، در صورتی که شوهر، همسر خود را مجبور به برقراری رابطه جنسی کرده و یا اینکه وی را به اجبار به منزل مشترک ببرد، حق حبس زوجه به قوت خود باقی خواهد ماند.
سایر شرایط استفاده از حق حبس توسط زن
در بخشهای قبل، به توضیح شرایط حق حبس زوجه در ارتباط با مهریه و تمکین پرداخته و توضیح دادیم که برای برقراری حق حبس زن، لازم است که مهریه وی حال بوده و او از شوهر خود تمکین نکرده باشد. در این بخش، به بیان سایر شرایط استفاده از حق حبس توسط زن خواهیم پرداخت.
مطابق قواعد عام قانون مدنی، اگر زوجه در هنگام عقد ازدواج، حق حبس خود را ساقط نماید، در صورت عدم دریافت مهریه، دیگر حق استناد به این نهاد حقوقی را نخواهد داشت؛ در نتیجه، در فرضی که حق حبس در ضمن عقد نکاح ساقط شده، حتی با فرض حال بودن مهریه و عدم تمکین قبلی زوجه، باز هم وی حقی تحت عنوان حق حبس نخواهد داشت.
شرط دیگری که در رابطه با حق حبس زن میبایست مورد بررسی قرار گیرد، مساله اعسار شوهر بوده که به معنای ناتوانی مالی وی برای پرداخت مهریه میباشد. هرچند، به نظر برخی از فقهای شیعه، اعسار شوهر، مانع استناد زوجه به حق حبس خود بوده، اما قانون مدنی، این نظر را مورد پذیرش قرار نداده و اعسار شوهر را به عنوان یکی از موانع حق حبس زوجه در نظر نگرفته است. نتیجه آنکه، حتی در صورت ناتوانی مالی شوهر از پرداخت مهریه، باز هم حق حبس زن به قوت خود باقی میباشد.
علاوه بر شرایط فوق الذکر، یکی دیگر از شرایط حق حبس زوجه که میبایست مورد بررسی قرار گیرد، بحث آگاهی وی از ناتوانی مالی زوج از پرداخت مهریه است. با این توضیح که اگر زوجه در هنگام عقد ازدواج، از ناتوانی مالی شوهر نسبت به پرداخت مهریه آگاه باشد، آیا حق حبس وی ساقط میگردد؟ برخی از حقوقدانان به این سوال، پاسخ مثبت دادهاند.
در پاسخ به این گروه از حقوقدانان باید گفت که قانون مدنی، در هیچ یک از مواد خود، آگاهی زوجه از ناتوانی مالی زوج برای پرداخت مهریه را سبب سقوط حق حبس زن وی عنوان نکرده است.
در نتیجه، در عرف کشور ما، به طور معمول، دو طرف عقد نکاح در هنگام انعقاد آن، از عدم توانایی مالی زوج بر پرداخت مهریه آگاه بوده و اگر نظر فوق، مورد پذیرش قرار گیرد، دیگر حق حبس زوجه، در نظام قضایی کشور ما، قابل اعمال نمیباشد. نتیجه آنکه حتی با وجود آگاهی زن از اعسار شوهر، وی همچنان حق حبس خواهد داشت.
کلام نهایی
شرایط حق حبس زوجه، آن است که مهریه تعیین شده، باید حال بوده و زن تا زمان پرداخت مهریه، به اختیار به تمکین در برابر شوهر اقدام نکرده باشد. اما، علاوه بر این شرایط، لازم است تا طرفین، حق حبس زن را نیز ضمن عقد ازدواج ساقط نکرده باشند.
دیدگاهتان را بنویسید