تقسیم ارث طلا بین ورثه

تقسیم ارث طلا

از منظر حقوقی و قانونی ایران، تقسیم ارث طلا هیچ تفاوتی با تقسیم سایر اموال به جا مانده از متوفی، مانند پول نقد، حساب بانکی، ملک، سهام یا خودرو ندارد. طلا و جواهرات، چه متعلق به متوفی مرد باشد و چه زن، بدون هیچ استثنایی، بخشی از کل دارایی‌های او محسوب می‌شود که در اصطلاح حقوقی «ماترک» یا «ترکه» نامیده می‌شود.

برای دریافت مشاوره حقوقی مهریه از وکیل پایه یک دادگستری، وقت مشاوره خود را رزرو کنید.

اصول کلی تقسیم ارث طلا

اولین و اساسی‌ترین اصل در تقسیم ارث طلا این است که طلا، جزو «ماترک» متوفی است. ماترک شامل تمام اموال منقول و غیرمنقول و همچنین حقوق مالی (مانند طلب‌ها) است که پس از فوت شخص از او باقی می‌ماند.

پیش از آنکه تقسیم ارث طلا یا هر بخش دیگری از ماترک انجام شود، باید مراحل قانونی مشخصی طی گردد. ابتدا دیون و هزینه‌های واجب  از کل ­ماترک (شامل ارزش طلا) کسر می­‌شود. سپس، وصیت متوفی (تا سقف ثلث) اجرا شده و باقیمانده ماترک طبق گواهی انحصار وراثت بین ورثه تقسیم می‌شود. تقسیم ارث طلا نیز مشمول همین مراحل است.

🔔 همچنین، تقسیم ارث قبل از فوت را بخوانید. شاید برای شما مفید باشد.

طلای مادر بعد از فوت

بخش عمده اختلافات و سوءتفاهم‌ها در تقسیم ارث طلا مربوط به «طلای مادر بعد از فوت» است. قانون در این مورد کاملاً شفاف، قاطع و بدون ابهام است: تمام طلاهایی که در مالکیت مادر بوده (چه طلاهای شخصی که خودش خریده، چه آن‌هایی که به عنوان هدیه از همسر، والدین یا دیگران دریافت کرده)، جزو ماترک او محسوب شده و باید بین همه ورثه قانونی او، طبق قانون مدنی، تقسیم شود.

بنابراین، این تصور که تقسیم ارث طلا مادر منحصراً به دختران تعلق دارد و پسران حقی ندارند، کاملاً اشتباه است. پسران نیز دقیقاً طبق قانون مدنی (ماده ۹۰۷) از آن سهم می‌برند، حتی به میزان دو برابر دختران.

نحوه تقسیم ارث طلای مادر بعد از فوت

برای تقسیم ارث طلای مادر، ابتدا طلاها به قیمت روز فوت، توسط کارشناس یا با توافق وراث، ارزش‌گذاری می‌شوند. تقسیم ارث طلا می‌تواند به یکی از روش‌های زیر (با توافق همه وراث) انجام شود:

1. تقسیم فیزیکی: خود طلاها به نسبت سهم بین ورثه تقسیم شود (مثلاً با وزن‌کشی دقیق یا توافق بر سر قطعات مشخص). این روش معمولاً به دلیل تفاوت قطعات و ارزش آن‌ها، دشوار است.
2. فروش و تقسیم وجه: طلاها توسط یکی از ورثه یا نماینده قانونی آن‌ها فروخته شده و مبلغ نقدی حاصل از فروش، به نسبت سهم‌الارث بین ورثه تقسیم گردد. این روش معمولاً عملی‌ترین و کم‌اختلاف‌ترین راه است.
3. توافق داخلی (تهاتر): یکی از ورثه طلاها را بردارد و معادل ارزش سهم سایر ورثه از طلاها را، از سهم خود از سایر اموال (مانند پول نقد یا سهم ملک) به آن‌ها پرداخت کند. این روش نیازمند توافق کامل و کتبی همه وراث است.

تقسیم ارث طلای مادر بین وراث

تقسیم ارث طلای مادر تابع طبقات ارث (ماده ۸۶۲ ق.م) است. ورثه طبقه اول (والدین و فرزندان) و همسر متوفی سهم می‌برند. سهم شوهر4/1 (با وجود فرزند) یا 2/1(بدون فرزند) است (درباره قانون ارث بردن زوجین از یکدیگر بیشتر بخوانید). سهم هر یک از والدین متوفی (در صورت حیات و وجود فرزند برای متوفی) 6/1 است. باقیمانده بین فرزندان به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می‌شود.

تقسیم ارث طلا در صورت وجود وصیت مادر

مادر می‌تواند با وصیت‌نامه رسمی، طلاها را برای دخترش وصیت کند؛ این تنها راه قانونی برای تقسیم ارث طلا به نفع دختر خارج از نسبت‌های قانونی است. اما وصیت فقط تا سقف یک سوم (ثلث) کل اموال مادر نافذ است. اگر ارزش طلاها بیشتر از ثلث باشد، اجرای وصیت برای مازاد آن، نیاز به اجازه کتبی سایر ورثه پس از فوت مادر دارد.

اگر حتی یکی از ورثه رضایت ندهد، وصیت مادر فقط تا همان حد یک سوم اجرا می‌شود و مابقی طلاها (مازاد بر ثلث) وارد ماترک عمومی شده و مجدداً طبق قانون ارث (با در نظر گرفتن سهم همه، از جمله همان ورثه‌ای که اجازه نداده) تقسیم خواهد شد.

🔔 برای تقسیم ارث و میراث می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی ارث کمک بگیرید.

قانون تقسیم ارث طلا

همانطور که مکرراً در بخش‌های قبل اشاره شد، «قانون تقسیم ارث طلا» یک قانون مجزا و خاص نیست و چنین عنوانی در نظام حقوقی ایران وجود ندارد. این تقسیم، دقیقاً تابع مواد قانون مدنی در باب ارث (جلد سوم، کتاب دوم، از ماده ۸۶۱ به بعد) است که خود برگرفته از فقه امامیه می‌باشد.

ماده ۸۶۲ قانون مدنی طبقات ارث را مشخص می‌کند (طبقه اول: والدین و اولاد و اولاد اولاد؛ طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها؛ طبقه سوم: اعمام، عمات، اخوال، خالات و فرزندان آن‌ها را شامل می‌شود). تقسیم ارث طلا نیز بر اساس همین طبقات و اولویت آنها انجام می‌شود (وجود ورثه از طبقه نزدیک‌تر، مانع ارث بردن طبقه دورتر می‌شود).

همچنین، ماده ۹۰۷ قانون مدنی به صراحت نحوه تقسیم ارث بین فرزندان (در صورت نبودن والدین متوفی) را مشخص کرده است: «اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود: … اگر اولاد متعدد باشند ولی بعضی از آنها پسر و بعضی دختر پسر دو برابر دختر ارث میبرد». این ماده مستقیماً بر تقسیم ارث طلا نیز حاکم است و هیچ استثنایی برای طلا در آن ذکر نشده است.

محاسبه سهم ‌الارث قانونی طلا

برای «محاسبه سهم ‌الارث قانونی طلا» ، ابتدا باید بهای روز طلاها (در تاریخ فوت) مشخص شود و سپس سهم هر وارث از کل ماترک محاسبه گردد.

مثال ۱ (فقط فرزندان): مادری فوت کرده، ماترک شامل طلا (به ارزش ۶۰۰ میلیون ریال) و پول نقد (۳۰۰ میلیون ریال) است. کل ماترک ۹۰۰ میلیون ریال. ورثه فقط یک پسر و یک دختر هستند.

• کل ماترک به ۳ سهم تقسیم می‌شود. پسر ۲ سهم (۶۰۰ میلیون ریال) و دختر ۱ سهم (۳۰۰ میلیون ریال).
• برای تقسیم ارث طلا: پسر 3/2 از ۶۰۰ میلیون (۴۰۰ میلیون) و دختر 3/1 از ۶۰۰ میلیون (۲۰۰ میلیون) سهم می‌برد. (می‌توانند توافق کنند دختر کل طلاها را بردارد و ۳۰۰ میلیون از سهم پول نقد خود را به برادرش بدهد و ۱۰۰ میلیون هم از سهم خودش کسر شود).

مثال ۲ (والدین و فرزندان): مادری فوت کرده، ماترک ۱۰ میلیارد ریال (شامل ۱ میلیارد ریال طلا). ورثه: مادرِ متوفی (مادربزرگ)، یک پسر، یک دختر. (پدر متوفی و همسرش قبلاً فوت کرده‌اند).

• مادرِ متوفی (مادربزرگ) «یک ششم» از کل ماترک را می‌برد:  تقریباً ۱.۶۶ میلیارد ریال.
• باقیمانده بین پسر و دختر به نسبت ۲ به ۱ تقسیم می‌شود: پسر تقریباً ۵.۵۶ میلیارد ریال و دختر تقریباً ۲.۷۸ میلیارد ریال.
• برای تقسیم ارث طلا (۱ میلیارد ریال): مادربزرگ 6/1 (حدود ۱۶۶ میلیون)، پسر 3/2 از باقیمانده (حدود ۵۵۶ میلیون) و دختر 3/1 از باقیمانده (حدود ۲۷۸ میلیون) سهم می‌برند.

🔔 جهت انجام قانونی تقیم ترکه و اموال متوفی، می‌توانید از حضور یک وکیل انحصار وراثت بهره ببرید.

مالیات بر ارث طلا

طلا نیز مانند سایر اموال منقول و غیرمنقول، مشمول «مالیات بر ارث» می‌شود. ورثه موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را به صورت الکترونیکی یا حضوری به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم کنند. در این اظهارنامه باید لیست کاملی از تمام اموال متوفی، از جمله طلا و جواهرات به همراه ارزش تقریبی روز آن‌ها در تاریخ فوت، ذکر شود.

🔔 بیشتر بخوانید: مقاله تقسیم ترکه شما را با نحوه تقسیم اموال آشنا می‌کند.

ارث دختر از طلای مادر

ارث دختر از طلای مادر طبق قانون، نصف سهم پسر است و باور عرفی در این مورد صحیح نیست. تنها راهی که دختر می‌تواند قانوناً سهم بیشتری از طلاها ببرد (یا تمام آن را مالک شود)، یکی از سه حالت زیر است:

1. هبه در زمان حیات: مادر در زمان حیات خود، با اختیار کامل و در صحت عقل، طلاها را به دخترش «هبه» (هدیه) کرده و به او تحویل داده باشد (قبض و اقباض صورت گرفته باشد). در این صورت، طلاها از مالکیت مادر خارج شده و دیگر جزو ماترک محسوب نمی‌شوند.
2. وصیت تا سقف ثلث: مادر در وصیت‌نامه رسمی خود، طلاها را برای دختر وصیت کرده باشد. این وصیت فقط تا سقف یک سوم کل اموال نافذ است .
3. رضایت سایر ورثه: سایر ورثه (پسران، همسر و…) پس از فوت مادر، کتباً و رسماً (در دفتر اسناد رسمی یا در دادگاه) رضایت دهند و سهم خود از طلاها را به خواهرشان ببخشند (صلح سهم‌الارث).

در غیر این سه حالت، تقسیم ارث طلا باید کاملاً قانونی (پسر دو برابر دختر) و بر اساس گواهی انحصار وراثت انجام شود.

سوالات متداول تقسیم ارث طلا

سخن پایانی

تقسیم ارث طلا نباید به محلی برای نزاع خانوادگی، کینه و تضییع حقوق تبدیل شود. قانون مدنی ایران، که برگرفته از فقه غنی اسلامی است، تکلیف این موضوع را به روشنی و با عدالت مشخص کرده و طلا را همانند سایر اموال بخشی از ماترک می‌داند که باید بین همه ورثه قانونی تقسیم شود.

تنها راهکارهای قانونی و شرعی برای اختصاص طلا به دختران، استفاده از «وصیت‌نامه» (تا سقف یک سوم کل اموال) یا «هبه» (بخشیدن و تحویل دادن در زمان حیات) توسط مادر است. در غیر این صورت، پافشاری بر باورهای عرفی غلط ، مصداق بارز تضییع حق شرعی و قانونی سایر ورثه بوده و تقسیم ارث طلا باید طبق گواهی انحصار وراثت و بر مبنای قانون صورت گیرد. در صورت بروز اختلاف، مراجعه به وکیل متخصص امور ارث توصیه می‌شود.