قانون حق حبس در مهریه
قانون حق حبس در مهریه که در قانون مدنی و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور، مورد تصریح قرار گرفته است، برای اجرا دارای شرایطی بوده و دربردارنده آثار مهمی نیز در روابط زوجین است. با توجه به اهمیت این مساله، در مقاله حاضر، به توضیح این قانون، شرایط، آثار و مدت زمان اجرای آن در انواع مهریه یعنی مهریه عندالمطالبه و عند الاستطاعه خواهیم پرداخت.
قانون حق حبس در مهریه چیست؟
قانون حق حبس مهریه چیست؟ این سوال، به احتمال زیاد، اولین سوالی است که ممکن است برای زنانی که قصد استفاده از حق حبس خود را دارند، مطرح شود. لذا، در این بخش، به این سوال پاسخ داده‌ایم و در بخش‌های بعد، شرایط این قانون و آثار حکم آن را بررسی خواهیم کرد.
اما پیش از آنکه به سوال فوق، پاسخ دهیم، لازم است تا تعریف مختصری از حق حبس زوجه ارائه گردد. حق حبس زن، بدین معنا است که بعد از انعقاد عقد نکاح، تا زمانی که زوج، مهریه زوجه را پرداخت نکرده، زن می‌تواند از انجام وظایفی که در مقابل شوهر داشته، اجتناب کند و در عین حال، نفقه و مهریه خود را نیز مطالبه کند.
این قانون مدنی ایران است که در ماده 1085 خود، برخی از شرایط و آثار این حق را توضیح داده است. متن ماده مذکور در این رابطه، مقرر داشته است: « زن می‌تواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع، مسقط حق نفقه نخواهد بود. »
علاوه بر ماده 1085، ماده 1086 قانون مدنی نیز به بیان سایر شرایط و آثار قانون حق حبس مهریه پرداخته است که مطابق این ماده: « اگر زن، قبل از اخذ مهر، به اختیار خود، به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، قیام نمود، دیگر نمی‌تواند، از حکم ماده قبل، استفاده کند؛ معذلک، حقی که برای مطالبه مهر دارد، ساقط نخواهد شد.»
◀ لازم به ذکر است که علاوه بر دو ماده فوق الذکر، دو رای وحدت رویه دیوان عالی کشور به شماره‌های ۷۰۸ـ ۲۲/۵/۱۳۸۷ و ۷۱۸ ـ ۱۳/۲/۱۳۹۰ نیز به بیان پاره‌ای از شرایط و آثار حکم قانون حق حبس مهریه پرداخته که در ادامه به بررسی این آرا نیز خواهیم پرداخت.
برای دریافت مشاوره مهریه از وکیل پایه یک دادگستری فرم زیر را پر کنید.
0
افزودن به تقویم iCALشرایط قانون حق حبس در مهریه
در رابطه با شرایط قانون حق حبس مهریه باید گفت، مطابق قانون مدنی و رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، برای اینکه زوجه بتواند از حکم این قانون استفاده کرده و حق حبس خود را اعمال نماید، لازم است تا شرایط زیر وجود داشته باشد:
- مهریه حال باشد؛ یعنی، برای پرداخت مهریه، مهلتی تعیین نشده باشد و زوجه بتواند بلافاصله پس از انعقاد عقد نکاح و هر زمان که بخواهد مهر خود را مطالبه نماید.
- شرط دیگری که جهت اجرای قانون حق حبس در مهریه، لازم است، آن است که تمام مهریه به زوجه داده نشده باشد. این شرط، از حکم رای وحدت رویه شماره ۷۰۸ـ ۲۲/۵/۱۳۸۷ استنباط می‌گردد که مطابق آن، تقسیط مهریه و دریافت بخشی از آن، مسقط حق حبس زوجه نمی‌باشد.
- زوجه، حق حبس خود را اسقاط نکرده باشد؛ بنابراین، در صورتی که حق حبس زوجه، ضمن عقد نکاح یا توافق دیگری، اسقاط گردد، مطابق قانون حق حبس در مهریه، زن نمی‌تواند حق حبس خود را اعمال نماید.
- زوجه قبل از اینکه مهریه خود را دریافت نماید، به اختیار به تمکین و انجام وظایف زوجیت خود اقدام نکرده باشد؛ البته، هر چند در مورد مفهوم تمکین در این مورد، اختلاف نظر وجود داشته، اما می‌توان گفت با توجه به مطلق بودن (وظایف) در ماده 1086 قانون مدنی، هم تمکین خاص و هم تمکین عام، مسقط حق حبس زوجه می‌باشد. لازم به ذکر است که در تمکین عام، عمل زوجه باید به گونه‌ای باشد که عرفا، تمکین محسوب گردد، مانند رفتن به منزل مشترک و زندگی در آن.
آثار قانون حق حبس در مهریه در قانون مدنی
| 1️⃣ مهم‌ترین اثر در میان آثار قانون حق حبس مهریه، آن است که با اعمال حق حبس، زن می‌تواند از تمکین در مقابل شوهر خودداری نماید. اما سوالی که در این رابطه مطرح می‌شود آن است که منظور از تمکین در اینجا، تمکین خاص (رابطه جنسی با شوهر) یا تمکین عام (سایر وظایف زوجیت زن در مقابل شوهر) است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، مطابق رای وحدت رویه شماره ۷۱۸ ـ ۱۳/۲/۱۳۹۰، حکم حق حبس مهریه، این حق را به زوجه داده تا از هر دو نوع تمکین در برابر شوهر خودداری نماید. |
| 2️⃣ مطابق اثر دیگر قانون حق حبس مهریه، علی رغم عدم تمکین زن از شوهر، زوج همچنان ملزم است تا نفقه همسر خود را پرداخت نماید. همچنین، در صورت عدم پرداخت نفقه، از جانب شوهر، زن می‌تواند برای طرح دعوای حقوقی مطالبه نفقه و شکایت کیفری ترک انفاق اقدام نماید. |
| 3️⃣ از آنجا که عدم تمکین زوجه در حق حبس مهریه، در راستای اجرای حکم قانون گذار است، لذا نشوز محسوب نشده و بنابراین، زوج نمی‌تواند با استناد به آن، برای ازدواج مجدد اقدام کند. |
| 4️⃣ مطالبه و دریافت مهریه، یکی از دیگر از آثار قانون حق حبس در مهریه است؛ بنابراین، اعمال حبس از سوی زوجه، مسقط حق وی برای مطالبه مهریه نخواهد بود. البته، لازم به ذکر است که مهریه، حق قانونی زن بوده و حتی در فرض عدم اجرای حق حبس، قابل مطالبه خواهد بود. |
حکم قانون حق حبس در مهریه در دوران عقد
یکی دیگر از سوالاتی که ممکن است در رابطه با شرایط و آثار قانون حق حبس مهریه مطرح گردد، حکم این قانون در رابطه با دوران عقد است. لذا، در این بخش، به این سوال که حکم حق حبس مهریه در دوران عقد چیست، پاسخ خواهیم داد. حکم قانون حق حبس در مهریه در دوران عقد، بدین صورت است که زوجه پس از انعقاد عقد نکاح، تا زمانی که مهریه خود را به صورت کامل دریافت نکرده باشد، می‌تواند از رفتن به منزل مشترک و رابطه جنسی با شوهر و به طور کلی، هرگونه تمکین خودداری کند و انجام این امور را منوط به دریافت مهر نماید.
⭕ لازم به ذکر است که این حق، مختص زنان باکره یا ازدواج نخست بانوان نبوده و لذا در صورتی که خانمی پیش از ازدواج جاری خود، چندین مرتبه نیز ازدواج کرده و از حالت دوشیزگی نیز خارج گردیده باشد، در دوران عقد و البته به شرط وجود شرایط قانون حق حبس مهریه، می‌تواند تا پیش از دریافت مهریه، از تمکین خودداری کند.
قانون حق حبس در مهریه عندالمطالبه
پیش از آنکه به بررسی قانون حق حبس مهریه عندالمطالبه بپردازیم، لازم است تعریف مختصری از این نوع مهریه ارائه نماییم. منظور از مهریه عندالمطالبه، مهریه‌ای است که حال است و زوجه می‌تواند هر زمانی که بخواهد این مهریه را مطالبه کند.
◀ به موجب قانون مدنی، حکم حق حبس مهریه عندالمطالبه، جاری بوده و در این نوع از مهریه زوجه می‌تواند در صورت وجود سایر شرایط قانون، از حق حبس خود در رابطه با مهریه استفاده نماید. البته، قانون از لفظ مهریه حال استفاده کرده که منظور از آن، همان مهریه عندالمطالبه است.
قانون حق حبس در مهریه عندالاستطاعه
قانون حق حبس مهریه عندالاستطاعه چیست؟ این سوال ممکن است برای بانوانی مطرح گردد که مهریه آنها از نوع عندالااستطاعه است. لذا، در این بخش، پس از تعریف این نوع از مهریه، به بررسی حکم قانون حق حبس مهریه عندالاستطاعه خواهیم پرداخت. مهریه عندالااستطاعه، مهریه‌ای است که منوط به استطاعت و توانایی مالی شوهر است؛ بنابراین، در این نوع از مهر، زن نمی‌تواند هر زمانی که خواست مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، بلکه برای این کار، ابتدا باید تمکن و توانایی مالی شوهر را برای پرداخت مهریه اثبات نماید.
اما در پاسخ به این سوال که حکم قانون حق حبس در مهریه عندلاستطاعه چیست، باید گفت، در این مورد، اتفاق نظری در رویه قضایی کشور ما وجود ندارد؛ با این توضیح که برخی از حقوق دانان و قضات بر این اعتقاد هستند که شرط عندالاستطاعه بودن مهریه، موجب سقوط حق حبس زوجه می‌گردد. اما، به عقیده بعضی دیگر، آنچه موجب سقوط حق حبس زوجه می‌گردد، تعیین مهلت برای پرداخت مهریه است، نه شرط استطاعت. بنابراین، در صورتی که در مهریه عندالاستطاعه، زوجه، توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه را اثبات نماید، همچنان حق استناد به حق حبس خود را خواهد داشت. لازم به ذکر است که طرفداران نظر نخست، در اکثریت هستند.
قانون حق حبس مهریه پس از تقسیط مهر
یکی از سوالات مهمی که ممکن است در رابطه با شرایط و آثار قانون حق حبس در مهریه مطرح گردد، بحث تقسیط مهریه و اثر آن بر این قانون است؛ با این توضیح که آیا در صورت تقسیط مهریه، حق حبس زوجه به قوت خود باقی می‌ماند یا اینکه ساقط می‌گردد؟
بحث تقسیط مهریه در رای وحدت رویه شماره ۷۰۸ ـ ۲۲/۵/۱۳۸۷، مورد بررسی قرار گرفته که به موجب این رای، تقسیط مهریه، موجب سقوط حق حبس زوجه نمی‌گردد. البته، لازم به ذکر است که منظور از تقسیط در این رای، تقسیط اجباری از سوی دادگاه و در جریان دعوای اعسار است؛ بنابراین، در صورتی که مهریه با رضایت زوجه و توافق با وی تقسیط گردد، حق حبس وی ساقط خواهد شد.
مدت زمان قانون حق حبس در مهریه
علاوه بر شرایط و آثار قانون حق حبس مهریه، نکته دیگری که در رابطه با این قانون باید مورد بررسی قرار گیرد، بحث حکم مدت زمان آن است؛ لذا، در ادامه به این سوال پاسخ خواهیم داد که حکم قانون گذار در خصوص مدت زمان قانون حق حبس در مهریه چیست؟
در پاسخ به سوال فوق، باید گفت قانون حق حبس مهریه، برای اعمال این حق از سوی زوجه، هیچ مدت خاصی را تعیین نکرده است؛ در نتیجه، زن می‌تواند تا زمانی که مهریه به صورت تمام و کمال به وی پرداخت نشده است، از رفتن به منزل مشترک و تمکین از شوهر خودداری نماید.
کلام نهایی
قانون حق حبس مهریه، جهت اجرا، نیازمند شرایطی بوده که از جمله آن، می‌توان به حال بودن مهریه اشاره نمود. این قانون در روابط زوجین، دارای آثاری است که حق زوجه برای عدم تمکین از مهم‌ترین این آثار است. قانون مزبور در مهریه عندالمطالبه جاری بوده و مدت زمان اجرای آن نیز نامحدود خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید